استرس چیست و با بدنمان چه میکند

استرس چیست ؟ با بدنمان چه میکند ؟ چه راههای برای مقابله با آن داریم ؟
تاریخچه
دکتر هانس سلی در سال ۱۹۳۰ واژه استرس را انتخاب کرد . وی استرس را میزان و شدت استهلاک رَوی بدن تعریف میکند. این شدت با طرز واکنش ما به تغییرات محیط در زندگی ، ارتباط دارد. دکتر سلی به یکسری واکنش فیزیولوژیکی اشاره کرد که به واکنش جنگ یا گریز شهرت یافت.
آفرینش بدن انسان به گونه ای است که تمام اجزاء آن همواره برای بقای آن در مقابله با تهدید های محیطی تلاش میکنند و برای پیاده سازی این هدف ، یکسری تغییرات فیزیولوژیک انجام میدهند ، تا بدن واکنش مناسبی را داشته باشد.
این واکنش یا پاسخ ، روش طبیعی است که ما را برای روبرو شدن با تهدیدهایی که با آن روبرو میشویم ، آماده میکند.
یک تهدید جدی مانند روبرو شدن با یک حیوان درنده در جنگل و یا یک دزد کیف قاپ در خیابان است.
واکنش بدن در مقابل استرس
اجازه دهید بازتاب های فیزیولوژیکی که در بدن شما هنگام روبرو شدن با تهدیدهای اشاره شده در بالا ایجاد میشود را بررسی کنیم.
ابتدا ضربان قلب و فشار خونتان افزایش می یابد.عضلات ، سفت و سخت میشود و شما به ناگزیر ، یا از برابر عامل تهدید کننده (حیوان وحشی یا دزد) می گریزید و یا با آن مبارزه میکنید. (واکنش جنگ یا گریز)
در این شرایط ، خون از ناحیه پوست و اندامهای گوارشی دور میشود تا درعضلات متمرکز گردد (اصطلاحا فرد دچار رنگ پریدگی چهره میشود)
از سوی دیگر میزان لخته شدن خون افزایش می یابد تا در صورت ایجاد جراحت ، خونریزی کمتری ایجاد گردد. مردمک چشمها گشوده تر میشوند تا تمام جزئیات صحنه را زیر نظر داشته باشند. همه حواستان تیز و قبراق میشود.
در شرایط بسیار حاد و شدید مثانه و روده بزرگ تخلیه میشود.
تمامی این اتفاقات ، توسط هورمونهایی که وارد خون میشوند ، اعمال میگردد. همه این تغییرات فیزیولوژیک تنها یک هدف را دنبال میکنند و آن بقا و دوام زندگی شماست.
بسیار خوب ، در سناریوی فوق حدود بیست دقیقه برای نجات زندگیتان یا فرار کرده اید و یا ایستادگی نموده اید. در این مدت آدرنالین و سایر هورمونها ، سوخته میشود و بدنبال آن بدن در شرایط آرمیدگی قرار میگیرد. در واقع شما توان تان را از دست میدهید و نیاز به استراحت و تجدید قوا دارید. حالا مابقی توان بدنتان به بازسازی و التیام آن مصرف میشود.

استرس در دنیای مدرن
اما در زندگی روزمره بشر امروزی ، منابع استرس متفاوت و متنوع هستند. و شاید خبری از حمله حیوان وحشی یا کیف قاپ نباشد. اما ما همواره در معرض استرس هستیم. اجازه بدهید تعدادی از منابع استرس در دنیای جدید را نام ببریم:
خواسته ها و توقعات اطرافیان ، برنامه های زندگی ، هزینه های غیر قابل کنترل ، ضرب الاجلها ، بدهیها ، بچه ها ، روابط اجتماعی ، آلودگی هوا ، جرم و جنایت ، اخبار ناخوشایند ، حوادث طبیعی و .... تمامی این موارد ، اتفاقاتی هستند که معمولا از کنترل ما خارج هستند و این خود تنش زا و استرس آفرین میباشد. بسیاری از این منابع استرس بگونه ای هستند که با واکنش جنگ یا گریز مغایرت دارند. بعبارت دیگر نه میتوان از آنها گریخت و نه میتوان با آنها مقابله کرد. پس برای روبرو شدن با این عوامل استرس زا ، انسان امروزی به مهارتهای دیگری نیاز دارد. تا زمانیکه در برابر این عوامل اقدامی صورت ندهیم ، در شرایط ادامه استرس به سر خواهیم برد و کالبدمان را فرسوده خواهیم کرد.
مراحل رویارویی با استرس
دکتر سلی مراحل مقابله با استرس را در ۳ بخش بیان میکند :
۱- احساس خطر
۲- مقاومت
۳- فرسودگی
اگر دو مرحله نخست زیاد دوام بیاورد فرسودگی ایجاد میشود.
در این شرایط نمیتوانید به مقاومت و ایستادگی خود ادامه دهید. سیستمهای بدنتان یکی پس از دیگری از کار می افتد و در این زمان ، به شدت در برابر بیماریها ، آسیب پذیر میگردید. شاید این نکته ، دلیل افزایش رشد بیماریها ، در میان افراد جامعه امروزی را به روشنی توضیح میدهد. اکثر مردمان امروزی هر روز در تیررس انواع استرسهای محیطی میباشند ، بدون آنکه مهارت مقابله و دفع آنها را داشته باشند. بنابراین رفته رفته فرسوده تر شده و در برابر بیماریها آسیب پذیرتر میگردند.
مدیریت استرس در دنیای مدرن

مدیریت استرس جنبه مهم و مهارت کلیدی زندگی مدرن امروزی است و از دو استراتژی تشکیل میشود :
۱- تغییر دادن آندسته از عوامل مولد استرس ، که امکانش وجود دارد.
۲- تغییر دادن نگرش و پاسخهای خود به آن دسته از عوامل ، که تغییر آنها امکن پذیر نیست.
یک راه مهم برای کاهش فشار استرس روی سیستم بدن ، استفاده از روشهای قرار گیری در حالت آرمیدگی و یا بعبارت دیگر ریلاکس شدن است.
آرمیدگی فیزیولوژی همان مهارت مهم است که به طرق مختلف ، مخالف واکنش جنگ یا گریز در برابر استرس است که به بدن شما امکان میدهد که به بازسازی خود اقدام نمایید. قرار گرفتن در شرایط آرمیدگی اگر بطور منظم انجام شود مانع بزرگی در برابر استرس ایجاد میکند و به شما امکان میدهد از انواع بیماریها بدور باشید.
یک نظریه جالب و قابل توجه
در طب باستانی چینی بر این معتقدند که انسان با یک انرژی اجدادی ، به دنیا می آید. این انرژی ، محدود و غیر قابل افزایش است و هر موقع تمام شود ، میمیریم ! در مقابل ، انسان ، تحت احاطه انرژیهای دیگری نیز قرار دارد و آن انرژی اولیه را تکمیل میکند. این انرژی ثانویه قابل ذخیره سازی و یا مصرف است و از طریق خوردن ، تنفس ، استراحت ، ورزش و ... به بدن مان سرازیر میشود. میتوان اینگونه تعبیر کرد که این انرژی اجدادی ، مانند حساب پس انداز است و بقیه انرژیها ، حساب جاری .
هدف باید بگونه ای باشد که با توجه به حساب جاریمان زندگی کنیم . هر روز سپرده ای در آن واریز کنیم و آنقدر در آن سرمایه بگذاریم که بتوانیم از عهده پرداخت های روزانه مان برآئیم. خوردن غذاهایی با کیفیت مطلوب ، کشیدن نفسهای عمیق در هوای پاک ، ورزش منظم ، میتوانند انرژی حساب جاری شما را افزایش دهند.
در مقابل ، استرس ، به مقدار زیادی این منابع را مصرف مینماید. در واقع انرژی ، بیش از حد معمول خرج میشود. اگر خرج شما از دخلتان بیشتر باشد ، مجبورید از منابع حساب پس اندازتان (انرژی اجدادی) برداشت نمایید. زمانیکه تحت تاثیر بیماریها به استراحت میپردازید بصورت اجباری به ذخیره انرژی در حساب جاری می پردازید. تا خود را بازسازی نمایید.
اما اگر بطور مداوم از حسابتان برداشت کنید بدون آنکه حسابتان را شارژ نمایید ، بزودی بانک ، حسابتان را میبندد.

آرمیدگی و ریلاکسیشن ، یک مهارت کاربردی در مقابله با استرس
دریافتیم که طبق نظریه طب سنتی چینی ، همه ما انرژی محدودی داریم. و اگر آنرا ذخیره کرده و بدرستی استفاده کنیم. این سبک زندگی ، به رضایت خاطر و طول عمر ما کمک میکند. حال آنکه با مصرف بی رویه آن ، دچار بیماریهای غیر ضروری شده و طول عمر و کیفیت زندگیمان کاهش میابد.
قرار گرفتن در حالتهای آرمیدگی و ریلاکس ، روشی مناسب و در دسترس برای ذخیره و حفظ انرژی به حساب می آید. در شرایط آرمیدگی ، متابولیسم بدن ، در جهت ذخیره سازی انرژی رفتار میکند.
مصرف اکسیژن و دفع اکسید کربن کاهش می یابد. که هر دو نشانه متابولیسم کند ، در سلولهاست. ضربان قلب و فشار خون کاهش می یابد. فرکانس مغز کندتر و عضلات شل میشوند. تمامی آنها نشان از ذخیره انرژی بدن است. انرژی که میتوان از آن برای تقویت سلامتی و افزایش التیام و بازسازی بدن استفاده کرد.
هوش هیجانی و استرس
یکی دیگر از ابزارهای در دسترس برای مقابله با استرس بالا بردن و تقویت هوش هیجانی افراد میباشد.
هوش هیجانی ، توانایی اداره و بکارگیری صحیح احساسات در راه مثبت و سازنده است‌. که به کنترل استرس کمک زیادی می کند. این مهارت قابل یادگیری و آموزش است و با شاخص EQ معرفی میشود.
کنترل احساسات در موقعیتهای استرس زا ، موجب میشود از بسیاری از تنشهای غیر ضروری و عصبانیتهای بی فایده و فرسوده کننده ، به دور باشیم. در نتیجه از پیامدهای آن نیز، کمتر آسیب ببینیم.
ارسطو جمله زیبایی در این رابطه دارد ، او میگوید :
"عصبانی شدن آسان است؛ همه می‌توانند عصبانی شوند، اما عصبانی شدن در برابر شخصِ مناسب، به میزان مناسب، در زمان مناسب، به دلیل مناسب و به روش مناسب ، آسان نیست"